Η ομάδα “BGS Economics Group” του Συνδέσμου Αποφοίτων Βρετανικών Πανεπιστημίων – BGS, διεξήγαγε μια έρευνα μεταξύ γυναικών επιχειρηματιών, η παρουσίαση της οποίας έγινε την 6^η Ιουνίου 2013 στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και στην συνέχεια παρουσιάστηκε στη αίθουσα πολλαπλών χρήσεων του Δημαρχείου Θεσσαλονίκης την 21^ην Νοεμβρίου 2013.. Ο σκοπός της μελέτης ήταν διττός.  Πρώτον να περιγράψει το προφίλ των γυναικών επιχειρηματιών, τις επιχειρηματικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν και τα επιτεύγματά τους. Δεύτερον, να προάγει τη γυναικεία επιχειρηματικότητα και να ενθαρρύνει τις γυναίκες οι οποίες επιδιώκουν να ξεκινήσουν ή να επεκτείνουν την επιχείρησή τους.

Το ερωτηματολόγιο της έρευνας περιλάμβανε ερωτήματα για μια ευρεία γκάμα θεμάτων όπως τα κίνητρα για την επιχειρηματική ενασχόληση, την εξασφάλιση χρηματοδότησης, τους παράγοντες της επαγγελματικής επιτυχίας, καθώς και τα προβλήματα του επιχειρείν. Η έρευνα ήταν πανελλαδικής εμβέλειας και τα δεδομένα συγκεντρώθηκαν σε ηλεκτρονική μορφή την περίοδο Μαρτίου - Μαΐου 2013.

Το 52% από τις γυναίκες επιχειρηματίες που συμμετείχαν στην έρευνα δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, ενώ 60% περίπου  ασχολούνται με τον κλάδο των υπηρεσιών. Το συγκεκριμένο εύρημα υποστηρίζεται επίσης από άλλες διεθνείς έρευνες, σύμφωνα με τις οποίες οι γυναίκες είναι πιο πιθανό να δραστηριοποιούνται στην παροχή υπηρεσιών και το λιανικό εμπόριο, και λιγότερο πιθανό με την παραγωγή, μεταποίηση ή την υψηλή τεχνολογία. Ενδεχομένως το φαινόμενο αυτό να σχετίζεται με τα στερεότυπα, ή ίσως να οφείλεται στο χαμηλό ύψος αρχικής επένδυσης που απαιτείται για την επιχειρηματική δραστηριοποίηση στον κλάδο των υπηρεσιών.

Πριν από το επιχειρηματικό τους ξεκίνημα, πάνω από τις μισές γυναίκες εργάζονταν για λογαριασμό κάποιου άλλου, «χτίζοντας» με τον τρόπο αυτό την εμπειρία τους. Επιπρόσθετα, οι γυναίκες που συμμετείχαν στην έρευνα είναι έμπειρες επιχειρηματίες, καθώς 2 από τις 3 ξεκίνησαν την επιχειρηματική δραστηριότητά τους πριν το 2005.

Όσον αφορά το εκπαιδευτικό τους υπόβαθρο, 90% όσων γυναικών ανταποκρίθηκαν στην έρευνα έχουν τουλάχιστον πανεπιστημιακό πτυχίο και 58% έχουν μεταπτυχιακή εκπαίδευση. Αυτό φαίνεται να αποτελεί ένα τυπικό εύρημα σε πολλές παρεμφερείς έρευνες, καθότι η μέση γυναίκα επιχειρηματίας έχει υψηλό μορφωτικό επίπεδο.

Στο ερώτημα για το κίνητρο του επιχειρηματικού τους ξεκινήματος, 31% ανέφεραν την επιθυμία να συνεχίσουν την οικογενειακή επιχείρηση. Το συγκεκριμένο εύρημα – που υποστηρίζεται επίσης και από άλλες μελέτες – μπορεί να υποδηλώνει τη σημασία που έχει η γαλούχηση μέσα σε ένα οικογενειακό περιβάλλον το οποίο υποστηρίζει την ανάπτυξη του επιχειρηματικού πνεύματος με την ενεργό στήριξη και ενθάρρυνση των μελών της οικογένειας. Εξίσου σημαντικό κίνητρο (31%) είναι η επιθυμία για δική τους επιχείρηση και η ανεξαρτησία. Μικρότερο ποσοστό συγκέντρωσαν το οικονομικό κίνητρο (3%) και η αντιμετώπιση της ανεργίας (2%), κίνητρα που επιλέγονται κατά βάση από γυναίκες που άρχισαν την επιχειρηματική δραστηριότητά τους μετά το 2005.

26% απ΄ όσες ανταποκρίθηκαν στην έρευνα βάσισαν το επιχειρηματικό τους ξεκίνημα στην εμπειρία που είχαν αποκτήσει, όπως προκύπτει και από άλλες μελέτες (Κaufman, 2010) σύμφωνα με τις οποίες «οι γυναίκες σε σχέση με τους άντρες θεωρούν ότι η εμπειρία  είναι παράγοντας σημαντικότερος για την επιτυχία ». Ένας άλλος λόγος που αναφέρουν για την επιχειρηματική τους ιδέα ήταν ότι ήθελαν να αναπαράγουν μια επιχειρηματική δραστηριότητα που είχε σημειώσει επιτυχία είτε στην Ελλάδα (19%) είτε στο εξωτερικό (7%).

Μία περαιτέρω ανάλυση φανερώνει ότι οι μισές γυναίκες ηλικίας 45 ετών και άνω αναπαρήγαγαν μια επιχειρηματική δραστηριότητα η οποία είχε παρουσιάσει επιτυχία στην Ελλάδα, ενώ 3 στις 4 γυναίκες κάτω των 45 ετών αναπαρήγαγαν μια επιχειρηματική δραστηριότητα η οποία είχε παρουσιάσει επιτυχία στο εξωτερικό. Επιπρόσθετα, το 24% των ερωτώμενων δήλωσε πως η επιχειρηματική τους ιδέα ικανοποιούσε νέα ζήτηση στην αγορά για τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες τους. Μία στις δύο γυναίκες απάντησε ότι η αρχική της επένδυση ήταν μικρότερη από € 30.000, ένα σχετικά χαμηλό ποσό. Επιπλέον, οι γυναίκες που ξεκίνησαν την επιχειρηματική δραστηριότητά τους μετά το 2005 επένδυσαν ακόμη λιγότερα, δηλαδή κάτω από € 10.000. Μια αρχική εξήγηση του συγκεκριμένου ευρήματος μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι οι γυναίκες που συμμετείχαν στην έρευνα κατά βάση δραστηριοποιούνται στον τομέα των υπηρεσιών.

Γενικά παρατηρείται ότι οι γυναίκες, σε σύγκριση με τους άνδρες, έχουν μικρότερη πρόσβαση στο τραπεζικό σύστημα. Κατά μέσο όρο, οι γυναίκες στην έρευνα ανέφεραν ότι χρησιμοποίησαν προσωπικές αποταμιεύσεις (38%) ή χρηματοδοτήθηκαν από οικογένεια και φίλους (26%). Μια ανάλυση ανά ηλικία φανερώνει πως οι γυναίκες άνω των 55 ετών εξασφάλισαν κεφάλαια από επιχειρηματικούς συνεργάτες (30%) ή τραπεζική χρηματοδότηση (30%). Τέλος, οι κρατικές επιδοτήσεις και το venture capital φαίνεται να μη χρησιμοποιούνται σε μεγάλο βαθμό.

Οι γυναίκες επιχειρηματίες αντιμετωπίζουν λίγο ως πολύ τα ίδια εμπόδια, ανάλογα με αυτά που αντιμετωπίζουν – ανεξαρτήτως φύλου – όλοι οι επιχειρηματίες, όπως για παράδειγμα τη γραφειοκρατία (22%) και τη δυσκολία ανεύρεσης κεφαλαίων (15%). Άλλες δυσκολίες που αναφέρθηκαν αφορούν στην προώθηση και τη διανομή των προϊόντων και υπηρεσιών (25%). Σε μερικά σχόλια οι γυναίκες εστίασαν στα οργανωτικά προβλήματα που αντιμετώπισαν όταν ξεκίνησαν την επιχείρησή τους λόγω ανεπαρκούς προετοιμασίας και έλλειψης γνώσεων πάνω στο αντικείμενο στο οποίο δραστηριοποιήθηκαν.

64% των ερωτηθεισών απάντησαν ότι είναι παντρεμένες και το 68% ότι έχουν παιδιά. Ένα μείζον ζήτημα που επισημάνθηκε από τις μισές περίπου γυναίκες είναι ο συνδυασμός εργασίας και οικογένειας και η έλλειψη χρόνου για τα παιδιά και την οικογένειά τους. Το εν λόγω αποτέλεσμα μπορεί να εξηγείται από το γεγονός πως ακόμη και στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες οι γυναίκες τείνουν να έχουν μεγαλύτερο μερίδιο στις δουλειές του σπιτιού. Ακολουθεί το ζήτημα των στερεοτύπων λόγω φύλου, το οποίο αναφέρθηκε κυρίως από γυναίκες ηλικίας 55 ετών και άνω.

Στο ερώτημα αναφορικά με τα σημαντικότερα στοιχεία που τις χαρακτηρίζουν ως επιχειρηματίες, οι γυναίκες αναφέρθηκαν στην ικανότητα να εργάζονται σκληρά και την επιμονή (34%), και κατόπιν στην ικανότητα για καινοτομία και δημιουργικότητα (22%). Από την άλλη, οι άνω των 55 ετών γυναίκες αναφέρθηκαν στην ευελιξία ως το σημαντικότερο χαρακτηριστικό τους.

Αξίζει επιπρόσθετα να σημειωθεί ότι η ανάληψη ισορροπημένου ρίσκου αναφέρθηκε από το 5% όσων ανταποκρίθηκαν στην έρευνα, αποτέλεσμα που αποτυπώνεται και σε ακαδημαϊκές έρευνες σχετικά με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ανδρών και γυναικών σύμφωνα με τις οποίες (British Psychological Society – Ιαν. 2012) μια κύρια διαφορά μεταξύ της προσωπικότητας ανδρών και γυναικών είναι η στάση τους απέναντι στην ανάληψη κινδύνων. Οι γυναίκες τείνουν να είναι περισσότερο επιφυλακτικές και δύσπιστες όταν τεθεί ζήτημα ανάληψης υπερβολικού κινδύνου. Φαίνεται πως λόγω αυτής της στάσης, το ηγετικό στυλ των γυναικών ταιριάζει περισσότερο στις τρέχουσες συνθήκες μετά την κρίση.

Σε ότι αφορά τα γνωρίσματα της προσωπικότητάς τους, όσες ανταποκρίθηκαν στην έρευνα ανέφεραν τη διορατικότητά τους (21%), τις επικοινωνιακές δεξιότητες (20%), την επικέντρωση στους ανθρώπους (18%) και την ανάπτυξη σχέσεων (17%). Ειδικότερα, οι γυναίκες που ασκούν επιχειρηματική δραστηριότητα στην Ελλάδα όπως και οι γυναίκες άνω των 55 ετών αναφέρουν τις επικοινωνιακές δεξιότητες ως το πιο σημαντικό γνώρισμα της προσωπικότητάς τους.

Σε απάντηση του ερωτήματος σχετικά με τους βασικούς παράγοντες που συντέλεσαν στην επιτυχία τους, οι γυναίκες ανεξαρτήτως ηλικίας ή κλάδου αναφέρουν την ποιότητα του προϊόντος ή της υπηρεσίας  (41%) και τους κατάλληλους συνεργάτες (26%).  Για όσες είναι πάνω από 55 ετών ο δεύτερος σημαντικότερος παράγοντας είναι οι πιστοί πελάτες, ενώ οι γυναίκες που ξεκίνησαν την επιχειρηματική δραστηριότητά τους μετά το 2005 αναφέρουν στη δεύτερη θέση τη δικτύωση και προβολή.

Το ένα τρίτο όσων απάντησαν στην έρευνα δήλωσε ότι η προσωπική ικανοποίηση είναι το σημαντικότερο όφελος από την επιχειρηματική ενασχόλησή τους, ενώ 28% εκτιμά την προσωπική ανάπτυξη που έχει επιτύχει και 24% την κοινωνική και προσωπική καταξίωση που έχει κατορθώσει. Τα οικονομικά οφέλη μνημονεύτηκαν από το 7% των γυναικών που συμμετείχαν στην έρευνα, αποτέλεσμα που ενδεχομένως υποδηλώνει πως οι άνδρες θεωρούνται ακόμη οι κύριοι «χρηματοδότες» της οικογένειας.

Αξιολογώντας την επιτυχία της επιχείρησής τους, 7 στις 8 γυναίκες την θεωρούν από θετική ως πολύ θετική. Οι γυναίκες είναι αισιόδοξες όσον αφορά την προοπτική της επιχείρησής τους. Σχεδόν 3 στις 4  εκτιμούν ότι οι μελλοντικές προοπτικές της επιχείρησής τους είναι από θετικές ως πολύ θετικές, παρά την κρίση. Μόνο ένα 10% θεωρεί ότι οι προοπτικές της επιχείρησής τους είναι αρνητικές.

Η παρακάτω φράση συνοψίζει τα κύρια ευρήματα της έρευνας του Συνδέσμου Αποφοίτων Βρετανικών Πανεπιστημίων (BGS): “Με εφόδιο τις καλές σπουδές και την επιχειρηματική κουλτούρα και παρά την έλλειψη διαθέσιμου χρόνου, διατήρησα την οικογενειακή μου ισορροπία και με όπλα την επιμονή και τη διορατικότητα κέρδισα αναγνώριση, νοιώθω ικανοποίηση και αισιοδοξώ για το μέλλον”.