"Kifissos...the Athens River" - 5
ΣήμεÏα ο Κηφισός μπαζώνεται, συμπιÎζεται, γίνεται χώÏος Ïίψης βιομηχανικών αποβλήτων και αστικών λυμάτων, πεÏιφÏάζεται, αφήνεται στο Îλεος της ανεξÎλεγκτης αστικής ανάπτυξης, χαÏακτηÏίζεται από την Ελληνική πολιτεία “χείμαÏÏος† ή ακόμα και “υπόνομοςâ€!
 Στην αÏχαιότητα τον λάτÏευαν σαν θεό. Στην τουÏκοκÏατία, οι πεÏιηγητÎÏ‚ εξήÏαν το φυσικό του κάλλος, ενώ από τα μεταπολεμικά χÏόνια μÎχÏι τη δεκαετία του ’60 ήταν για τους Αθηναίους τόπος διακοπών και ψυχαγωγίας.Â
ΑκολουθοÏν μεÏικÎÏ‚ εξαιÏετικά ενδιαφÎÏουσες ιστοÏικÎÏ‚ σημειώσεις για τον Κηφισό που ετοίμασε για το BGS η εÏευνήτÏια στην Ακαδημία Αθηνών ΔÏ. ΑλεξάνδÏα Ροζοκόκη. Εδώ βλÎπουμε γιατί ο Κηφισός είναι Ï€Ïαγματικά ο  Ποταμός της Αθήνας !
_________________________________________________________________________________________________________
Κηφισός, ο κυÏιότεÏος ποταμός του Î‘Ï„Ï„Î¹ÎºÎ¿Ï Î»ÎµÎºÎ±Î½Î¿Ï€ÎµÎ´Î¯Î¿Ï…, Îδινε ζωή στην Αθηναϊκή πεδιάδα και ήταν θεοποιημÎνος στην αÏχαιότητα. Σε παÏαστάσεις του 5ου αι. Ï€.Χ. εμφανίζεται με κÎÏατα ταÏÏου στο κεφάλι. Και ο ΕυÏιπίδης τον αποκαλεί ταυÏόμοÏφο (Ίων στ. 1261 ω ταυÏόμοÏφον όμμα ΚηφισοÏ). Αυτό μη μας εκπλήσσει διότι οι αÏχαίοι Έλληνες συχνά φαντάζονταν τους ποταμοÏÏ‚ με μοÏφή ταÏÏου. Ο ταÏÏος είναι ιδιαίτεÏα οÏμητικό ζώο, κι Îτσι ταιÏιάζει με το οÏμητικό ÏεÏμα ενός ποταμοÏ. Ας μη ξεχνάμε ότι ο ταÏÏος αποτελοÏσε ιεÏÏŒ ζώο του Ποσειδώνα που ήταν θεός του υγÏÎ¿Ï ÏƒÏ„Î¿Î¹Ï‡ÎµÎ¯Î¿Ï….
Η εγγονή του ÎšÎ·Ï†Î¹ÏƒÎ¿Ï Î ÏαξιθÎα υπήÏξε σÏζυγος του βασιλιά της Αθήνας ΕÏεχθÎα (Απολλόδ. 3.196).
Ο ΘησÎας, ο κατ’ εξοχήν Αττικός ήÏωας, στον δÏόμο από την ΤÏοιζήνα Ï€Ïος την Αθήνα εξόντωσε πολλοÏÏ‚ κακοποιοÏÏ‚ (ΠεÏιφήτης, Σίνις, Î ÏοκÏοÏστης, κτλ.). Στις όχθες του ÎšÎ·Ï†Î¹ÏƒÎ¿Ï Ï„Î¿Î½ εξάγνισαν από τους φόνους οι Φυταλίδες που ασχολοÏνταν ιδιαίτεÏα με την καλλιÎÏγεια της συκιάς (Ï€Î¿Î»Ï ÏƒÎ·Î¼Î±Î½Ï„Î¹ÎºÎ® από εμποÏική άποψη για την Αθήνα) και λάτÏευαν τον Ποσειδώνα. Οι Φυταλίδες ήταν απόγονοι του Φυτάλου ο οποίος κάποτε είχε φιλοξενήσει τη θεά ΔήμητÏα όταν Îψαχνε να βÏει την κόÏη της ΠεÏσεφόνη, και η θεά από ευγνωμοσÏνη του δίδαξε την καλλιÎÏγεια της συκιάς. Ο εξαγνισμός του ΘησÎα Îγινε στον βωμό του μειλίχιου Δία (= Ï€Ïάος, ήπιος) που βÏισκόταν στις όχθες του Ï€Î¿Ï„Î±Î¼Î¿Ï (μάλλον εκεί όπου σήμεÏα το εκκλησάκι του Αγ. Σάββα).Â
Â
Επίσης σÏμφωνα με τον Παυσανία υπήÏχαν αÏκετά μνημεία και ναοί στις όχθες του ÎšÎ·Ï†Î¹ÏƒÎ¿Ï (Αττικά κεφ. 37). Ï€.χ. υπήÏχε Îνα άγαλμα Ï€Î±Î¹Î´Î¹Î¿Ï Ï€Î¿Ï… κόβει τα μαλλιά του και τα Ï€ÏοσφÎÏει στον θεό Κηφισό (Ï€Ïόκειται για Îνα αÏχαίο ελληνικό Îθιμο: στο Ψ 141 κ.ε. της Ιλιάδας ο πατÎÏας του ΑχιλλÎα ΠηλÎας υπόσχεται να Ï€ÏοσφÎÏει την κόμη του γιου του στον ποταμό ΣπεÏχειό, αν ο ΑχιλλÎας γυÏίσει ζωντανός από την ΤÏοία).
Σε μία από τις γÎφυÏες του ÎšÎ·Ï†Î¹ÏƒÎ¿Ï (πάλι κοντά στον Άγ. Σάββα) υποδÎχονταν τους μυημÎνους από την Ελευσίνα (Ελευσίνια μυστήÏια) με σκώμματα (δηλ. πειÏάγματα)· Ï€Ïόκειται για τους πεÏίφημους «γεφυÏισμοÏς». ΤÎλος, στην πεÏιοχή του ΡÎντη λÎγεται ότι ο Κηφισός και ο Ιλισός (τα δÏο ονομαστά ποτάμια της Αττικής) συναντώνταν.
Ο Σοφοκλής στο Ï€Ïώτο στάσιμο του Οιδίποδος επί Κολωνώι (στ. 685 κ.ε.), όπου συνθÎτει Îναν θαυμάσιο λυÏικό Îπαινο της Αττικής, δεν παÏαλείπει να τονίσει την ευλογία που Ï€ÏοσφÎÏει ο Κηφισός με τα καθάÏια νεÏά του στην Αθηναϊκή πεδιάδα: «οι ÏοÎÏ‚ του ÎšÎ·Ï†Î¹ÏƒÎ¿Ï / ακοίμητες ποτΠδεν λιγοστεÏουν, / μόνο ακατάπαυστα κυλοÏν / κι εκείνος κάθε μÎÏα / με το γάÏγαÏο νεÏÏŒ του / ποτίζει τα χωÏάφια, / γÏήγοÏα να καÏπίσουν / στη γη μας την πλατιά.»
Εδώ ο Κηφισός χαÏακτηÏίζεται ως ωκυτόκος, δηλ. ως Îνα ποτάμι με ζωογόνα δÏναμη, που γονιμοποιεί και Ï€ÏοσφÎÏει γÏήγοÏη αÏξηση σε δÎνδÏα και φυτά. ΧάÏη σ’ αυτόν είναι τα Αθηναϊκά χωÏάφια καÏποφόÏα (ÎγκαÏπα).Â
Στο Ï„Ïίτο στάσιμο της Μήδειας του ΕυÏιπίδη (στ. 835 κ.ε.) όπου ο χοÏός υμνεί την Αθήνα και τους κατοίκους της, γίνεται ιδιαίτεÏη αναφοÏά στον Κηφισό. Εδώ ο ποιητής τον χαÏακτηÏίζει ιεÏÏŒ (στ. 846) και καλλίÏοο (στ. 835), δηλ. τα νεÏά του κυλοÏν ωÏαία:«Από τα ωÏαία νεÏά του ÎšÎ·Ï†Î¹ÏƒÎ¿Ï / λÎνε ότι η ΑφÏοδίτη αντλεί / τις δÏοσεÏÎÏ‚ και γλυκόπνοες αÏÏες / και μετά τις στÎλνει στα λιβάδια. Η θεά πάντα πλοÏσια στολίζει / τα μαλλιά της με ευωδιαστά στεφάνια από Ï„Ïιαντάφυλλα.»
ΔÏ. ΑλεξάνδÏα Ροζοκόκη
ΕÏευνήτÏια στην Ακαδημία Αθηνών
Â